Addysg Gymraeg Sir y Fflint

Sir y Fflint

(Daw’r detholiad yma o wybodaeth o ‘Broffil Iaith Gogledd Ddwyrain Cymru’, Cwmni Sbectrwm a gomisiynwyd gan Fentrau Iaith y Gogledd Ddwyrain ym Mawrth 2014.)

Lleoliad ac economi

Mae Sir y Fflint wedi ei leoli yng nghornel Gogledd Ddwyrain Cymru ac yn ffinio â Lloegr. Mae’n un o’r siroedd lleiaf difreintiedig yng Nghymru, er bod rhai pocedi o dlodi mewn wardiau penodol. Mae ardaloedd diwylliannol llewyrchus yn y sir, gydag un o’r sectorau gweithgynhyrchu mwyaf yn y DU, sy’n cynnwys amrediad o ddiwydiannau megis Cerbydau Modur, Bwyd, Awyrofod, Dur ac Ynni Adnewyddadwy. 

Dros y blynyddoedd, mae ardaloedd gwledig Sir y Fflint, fel amryw o ardaloedd eraill trwy Gymru wedi gweld argyfwng economaidd yn y cymunedau hynny sydd yn ddibynnol ar amaethyddiaeth. Mae hyn wedi bygwth seiliau cymunedau traddodiadol Gymraeg yn yr ardaloedd gwledig.

Y Gymraeg yn Sir y Fflint

Dengys canlyniadau Cyfrifiad 2011 bod 19,343 o bobl Sir y Fflint yn gallu siarad Cymraeg, sydd yn cyfateb i 13.2% o’r boblogaeth. Mae gostyngiad o 1,256, sef 1.2% wedi bod yn nifer y siaradwyr Cymraeg ers y cyfrifiad diwethaf yn 2001.

Mae data Cyfrifiad 2011 yn dangos mai yn ardal Yr Wyddgrug (De’r Wyddgrug – 30.6%), Trelawnyd (26.2%) a Threuddyn (24.4%) y ceir y canrannau uchaf o siaradwyr Cymraeg.

Dengys y map isod ddosbarthiad daearyddol siaradwyr Cymraeg Sir y Fflint yn ôl canrannau. Gwelir bod rhaniad clir rhwng yr adrannau etholiadol yng ngorllewin y sir, sydd â chanrannau uwch o siaradwyr Cymraeg, a’r rhai yn y dwyrain, yn agos at y ffin â Lloegr.

Ffynhonnell: Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg

Mae’r tabl isod yn dangos yr adrannau etholiadol sydd â’r canrannau uchaf a’r isaf o siaradwyr Cymraeg yn Sir y Fflint.

Oedran siaradwyr cymraeg

Mae gan nifer o bobl y camsyniad mai iaith hen bobl yw’r Gymraeg, ond dengys ffigyrau Cyfrifiad 2011 fod dros 37% o blant 5-15 oed yn Sir y Fflint yn gallu siarad Cymraeg. Dengys y tabl a’r graff isod ddosbarthiad siaradwyr Cymraeg Sir y Fflint yn ôl eu hoedran.

Fel y gwelir, ceir y canrannau mwyaf yn medru’r Gymraeg yn y grŵp oedran 5-15. Mae hyn yn ddi-os yn adlewyrchu dylanwad y gyfundrefn addysg ar sgiliau ieithyddol plant oed ysgol. Mae’r cynnydd yn y grŵp oedran 3-4 oed, o 10.3% i 14.4% yn galonogol ac yn dangos dylanwad posibl y teulu estynedig o ran cyflwyno’r Gymraeg i blant ifanc, a gallai adlewyrchu cyfraniad Mudiad Meithrin.

Trosglwyddiad iaith yn y cartref

Mae arbenigwyr iaith ar draws y byd yn pwysleisio mai diffyg trosglwyddiad iaith yn y cartref a diffyg defnydd o’r iaith o fewn y teulu yw un o’r prif ffactorau sy’n bennaf gyfrifol am ddirywiad iaith, ac yn hynny o beth nid yw’r Gymraeg yn eithriad. Mae Strategaeth Iaith Llywodraeth Cymru, Iaith fyw: iaith byw a nifer o brosiectau sy’n cael eu hyrwyddo gan Lywodraeth Cymru yn nodi pwysigrwydd teuluoedd mewn cynllunio ieithyddol.

Dengys y graff isod bod nifer y plant sy’n medru’r iaith yn Sir y Fflint mewn cartrefi cwpwl gyda dau oedolyn yn siarad Cymraeg wedi codi o 44 i 52 ers 2001. Mewn cartrefi rhiant unigol sy’n siarad Cymraeg mae’r nifer wedi aros yr un fath. Ceir y newid mwyaf calonogol fodd bynnag yn y cynnydd mewn trosglwyddiad iaith mewn cartrefi gyda chwpl gydag un oedolyn yn siarad Cymraeg, sydd wedi codi o 100 yn 2001 i 142 yn 2011. Mae’r cynnydd mewn cartrefi heb un oedolyn yn medru’r iaith hefyd yn arwyddocaol iawn – gyda bron i 100 yn fwy o blant wedi caffael yr iaith dros y degawd diwethaf.

Ffynhonnell: Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg

Addysg Gymraeg

Yn ôl ffigyrau diweddaraf Adran Addysg Sir y fflint, 6.9% o blant saith oed sy’n cael eu dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg ar hyn o bryd. Ar sail asesiadau athrawon, barnwyd bod 95 o ddisgyblion yn siarad Cymraeg iaith gyntaf yn 2011 a 113 o ddisgyblion yn 2012. Nod y Cyngor Sir yw cynyddu hyn gan 2% bob blwyddyn.

Cynhaliodd y Cyngor Sir yr arolwg diweddaraf o’r galw am addysg Gymraeg yn Ebrill 2009. Roedd yr arolwg yn targedu rhieni oedd â phlant 2 oed ac iau yn y flwyddyn honno. Dywedodd 22% o’r ymatebwyr y byddent yn debygol o anfon eu plant i ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg sydd ar gael ar hyn o bryd ac roedd hyn yn codi i 33% os oedd y ddarpariaeth o fewn 2 filltir o’u cartrefi.